Amaç ve Bilgi

Bilindiği gibi ziraî meteorolojinin en önemli görevlerinden bir tanesi de, kültür bitkilerinin değişik devrelerinde zararlı iklim şartlarından korunmasına yardımcı olmaktadır.

Meteorolojik faktörlerin etkisiyle meydana gelen zararlar arasında kültür bitkilerinin gelişme devresinde zaman zaman ortaya çıkan don olaylarının büyük önemi vardır.

Her bitkinin don olayından gördüğü zarar, çeşidine ve gelişme durumuna bağlı olarak değişir. -15 °C den sonra ağaçların gövdesinde ve kabuklarında çatlamalar oluşmaya başlar. Zeytin ağaçları -10 °C de en fazla 1-2 saat sonra ölür.

Don olayından en çok erken uyanan meyve ağaçları, muz ve narenciye bahçeleri, sebze fideleri ve seralarda yetiştirilen süs bitkileri ile turfanda sebzeler zarar görür.

• Don olayı: Standart siperler içerisinde ölçülen hava sıcaklığının 0 °C ve altına düşmesiyle meydana gelen olaydır.
• Donlu gün: Standart siper içi hava sıcaklığının 0 °C nin altına düştüğü günlere denir.
• En erken don tarihi: Sonbahar döneminde görülen ilk don olayıdır.
• En geç don tarihi: İlkbahar döneminde görülen son don olayıdır.

Bu Çalışmanın Amacı

Geçmiş veriler analiz edilerek istasyonlara göre; yıllık ortalama don dağılımı ve 0°C, -1°C, -2°C, -3°C ve -4°C'lere göre ilkbahar en geç ve sonbahar en erken don tarihlerinin tespit edilmesiyle üreticilerimize ziraî faaliyetlerin her aşamasında (bahçe tesisi, uygun çeşit ve türlerin seçimi, sulama, ilaçlama vb.) yardımcı olmaktır.

Çalışma Hakkında Bilgi

Çalışma 1971 – 2010 yılları arasını kapsamaktadır. Günlük minimum sıcaklık verileri kullanılmıştır.

Veriler değerlendirilerek 0°C, -1°C, -2°C, -3°C ve -4°C lere göre ilkbahar en geç ve sonbahar en erken don tarihleri çıkarılmıştır. Yıllık ortalama don dağılımı grafikleri hazırlanmıştır.

Toplam 354 istasyonun verileri kullanılmıştır.

Zirai Don Hadisesinde Kritik Saatler

Sıcaklığın gün içinde düşüşü genellikle öğleden sonra başlayıp, gece yarısından itibaren kritik seviyenin altına düşer. Düşüş gündoğumuna kadar sürer. Bu düşüş, gökyüzünün açık yada kapalı olmasına, rüzgar şiddetine, havadaki nispi nem oranına, yağışa, topografyanın güneşe karşı konumuna göre hızlı yada yavaş olabilmektedir. Sıcaklığın en düşük olduğu saatler sabaha yakın saatler olup genellikle gündoğumundan hemen önce pik değere ulaşmaktadır. Tarımsal üretiminde meydana gelen zararlar, genellikle bu aralıkta meydana geldiğinden, üreticilerimizin tedbirlerini bu periyot için planlaması, meydana gelebilecek zararı en aza indirecektir.

Zirai Don Sınıflandırması

2 m siper içi sıcaklığına göre bitkiler için don sınıflandırması;

• Hafif don: 0 °C ila -2.2 °C,
• Orta kuvvette don: -2.2 °C ila -4.4 °C
• Kuvvetli don: -4.4 °C’den daha düşük.